نوری که به بخش تاریک ادبیات ایران تابانده شد/چگونه دولتمردان پهلوی باعث رواج روسپیگری شدند؟
تاریخ انتشار: ۶ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۷۸۹۰۴
محمد حنیف گفت: کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» مانند نوری است که به بخش تاریکی از ادبیات ما تابانده شد. این کتاب در عوض شدن نگاه جامعه نسبت به این درد بشری بسیار موثر است.
به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، آیین رونمایی از کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» دوشنبه (پنجم تیرماه ۱۴۰۲) با حضور کامران پارسینژاد؛ نویسنده کتاب، محمد حنیف به‌عنوان کارشناس با دبیری میثم رشیدی در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این اثر در گونه جامعه‌شناسی ادبیات است
کامران پارسینژاد در بخش ابتدایی این نشست با اشاره به اینکه موضوع کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» میان‌رشته‌ای است، بیان کرد: این اثر در گونه جامعه‌شناسی ادبیات است که بخشی از آن به علم جامعه‌شناسی و بخشی به ادبیات اختصاص دارد.
وی در ادامه درباره علت انجام این پژوهش گفت: سابقه فعالیت من در حوزه ادبیات است و پس از ورود به دنیای جامعه‌شناسی به‌صورت آکادمیک، احساس کردم در این حوزه کم‌کاری و خلأ وجود دارد. لذا سعی کردم موضوعی را انتخاب کنم که یکی از دغدغه‌های جامعه ما بوده و به‌عنوان یک مسأله اجتماعی مطرح است.
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: همیشه این سوال برایم مطرح بود که چرا درباره این موضوع در جامعه صحبت زیادی نشده و جامعه‌شناسان در این زمینه کار نمی‌کنند و حرفی نمی‌زنند؟ اما وقتی به این حوزه ورود کردم، متوجه شدم کارهای زیادی از منظر جامعه‌شناسی درباره پدیده روسپیگری صورت گرفته، ولی تاکنون کسی از منظر رمان به آن ورود نکرده بود. جامعه‌شناسی از زوایایی به تاریخ متصل است، ولی تاریخ همه مسائل را مشخص نمی‌کند. درباره پدیده روسپیگری نه‌تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا پژوهش‌های مستند زیادی وجود ندارد، لذا اطلاعات و منابع در این حوزه ناقص است.
پارسینژاد با اشاره به اینکه دست پژوهشگران جامعه‌شناسی برای کار در این حوزه در دوره پهلوی خالی و فضا محدود بود، افزود: نویسندگان آن دوره جامعه‌شناس نبودند، بلکه شاهدانی صادق بودند که لحظه به لحظه مستندات خود را ثبت می‌کردند. به‌عنوان نمونه رمان «طوطی» بیشتر به یک گزارش شبیه است. نویسنده به محله‌هایی مثل «شهر نو» رفته و مشاهدات خود را نوشته است؛ اینکه زنان روسپی چگونه شخصیتی داشتند، چطور زندگی می‌کردند، حتی چه شعرهایی می‌خواندند.
وی اضافه کرد: این کتاب بر پایه ۱۰ رمان نوشته شده که این آثار با جمع‌بندی و همفکری با اساتید مختلف که نامشان در کتاب ذکر شده، انتخاب شده‌اند. البته در دوره پهلوی در این موضوع نزدیک به ۶۰ رمان تالیف شده است، اما به این دلیل که بتوانیم تمام اتفاقات در فاصله زمانی دوره رضاشاه و محمدرضا پهلوی را داشته باشیم، این ۱۰ اثر را انتخاب کردیم. سعی کردیم سیر تاریخی از «تهران مخوف» تا «طوطی» حفظ شود. در این اثر تلاش شده مشکلات، مسائل و شرایط زندگی روسپی‌ها بیان شود. هیچ صحنه اروتیکی در این رمان‌ها نمی‌بینیم و به‌نوعی دلسوزی نویسندگان نسبت به زندگی روسپی‌ها و حتی انتقاد شدید آنها به حکومت در دوره پهلوی را می‌بینیم که در مواردی پیشنهادها و راهکارهای جالب و دقیقی نیز ارائه می‌دهند.
نویسنده کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» گفت: در این کتاب هیچ فرضیه‌ای ارائه ندادم، اما سعی کردم تمام نظریه‌های جامعه‌شناسی غرب را تک به تک بررسی کنم. یکی از نظریه‌هایی که در این زمینه بسیار کاربرد دارد، نظریه «برچسب‌زنی» از گافمن است. یکی از موارد مطرح شده در این نظریه که در این ۱۰ رمان نیز نمود دارد، مسأله جرم است. مثلا پدیده روسپیگری در ایران همواره جرم محسوب شده است. در طول تاریخ طبق ملاک‌‌های حاکمیت‌ها، ممکن است پدیده‌ای در یک کشور جرم بوده و در کشور دیگر جرم محسوب نشده باشد. گاهی شاید یک برچسب کوچک آنهم در جوامع سنتی باعث شود یک دختر نتواند به زندگی سالم و عادی بازگردد.
پارسینژاد در بخش دیگری از سخنانش درباره برخی عوامل شیوع روسپیگری براساس این پژوهش، ادامه داد: سوءاستفاده دولتمردان، نیروهای انتظامی و شهربانی و درباریان دوره پهلوی، یکی از عوامل بود؛ مخصوصا در رمان‌هایی همچون «باشرف‌ها»، «تهران مخوف» و «زیبا» ردپای دربار و حکومت دیده می‌شود. ازدواج اجباری، بی‌سوادی، کم‌تجربگی و ناآگاهی، خرافات، سنن و هنجارهای اجتماعی (برچسب، اغفال، خطا و ...)، یکنواختی زندگی در خانه، زیبایی زنان و دختران، وجود محله‌های خاص، عدم حمایت قانون، برگزاری میهمانی‌های خاص، مهاجرت به تهران، طلب عشق و کمبود محبت، طلاق و بیکاری و فقر از دیگر عوامل و دلایل تاثیرگذار در شیوع روسپیگری محسوب می‌شدند.
این اثر مانند نوری است که به بخش تاریکی از ادبیات ما تابانده شد
محمد حنیف نیز در این نشست با اشاره به اینکه تألیف کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» مانند نوری است که به بخش تاریکی از ادبیات ما تابانده شده، بیان کرد: بسیاری از کسانی که امروز دچار بزه شده‌اند، مزایا و امکانات ما را نداشته‌اند، درحالی‌که آنها هم بخش‌هایی از پیکره اجتماعی ما هستند. متأسفانه برخی پژوهشگران ما ابتدا جمله‌ای را ثابت‌شده می‌گیرند و بعد به دنبال یافتن دلایل برای اثبات همان می‌گردند. خوشبختانه در این اثر خلاف آن را دیدم. این کتاب در عوض شدن نگاه جامعه نسبت به این درد بشری بسیار موثر است.
وی ادامه داد: یک اثر پژوهشی ابتدا باید یک پرسش اساسی را که دربرگیرنده تمام جوانب پژوهشی باشد، مدنظر قرار دهد و بعد سوالات و محورهای فرعی را مطرح کند. در این اثر، هدف اصلی تحلیل رمان‌های دوره پهلوی و پرداختن به موضوعات و مسائل اجتماعی و فرهنگی آن دوره و یافتن ارتباط آن با پدیده روسپیگری و دلایل آن از منظر نویسندگان است. در دوره پهلوی با تحولات زیاد و به‌ویژه ظهور طبقه متوسط روبه‌رو هستیم. ساده شدن زبان داستان و جدا شدن بخش اعظمی از نویسندگان از طبقه حاکمیت، باعث شد با صورت جدیدی از آثار ادبی آشنا شویم.
این پژوهشگر افزود: نویسنده کتاب «واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی»، توجه خاصی به روح زمانه داشته و اینکه چه عواملی باعث شده در هر عصری چه کتابی منتشر شود. کامران پارسینژاد در ابتدای کتاب به نظریات مختلف در ارتباط با پدیده روسپیگری پرداخته و تعریف‌های جامعه‌شناسان مختلف را در این زمینه مطرح کرده و در ادامه کار را با یکی از معروف‌ترین تعریف‌ها پیش برده است. ارائه ۱۴ اصطلاح به‌کار رفته برای روسپی‌ها در طول تاریخ و بیان تاریخچه‌ای از روسپیگری از دیگر ویژگی‌های کتاب است. نویسندگان کتاب‌های «تهران مخوف»، «روزگار سیاه»، کتاب «جنایات بشر یا آدم‌فروشان قرن بیستم»، «زیبا»، «باشرف‌ها»، «فاحشه»، «معصومه شیرازی»، «طوطی» و «سنگ صبور» در مجموع نگاهی دلسوزانه به روسپی‌ها داشتند و فقط محمد مسعود نویسنده کتاب «تفریحات شب» دیدگاهی مخالف به این قشر داشت.
حنیف در اشاره‌ای کوتاه به چند کتاب از میان این ۱۰ اثر گفت: «تهران مخوف» بیانگر روح و فضای حاکم بر آن زمانِ تهران است. در زمان «زیبا» فساد و قدرت‌طلبی دولتمردان به‌خوبی نشان داده شده است. «سنگ صبور» اثر صادق چوبک از نظر ساختار داستانی به‌عنوان یکی از اولین نمونه‌های جریان سیال ذهن بسیار مهم است. در کتاب «معصومه شیرازی» کار جالب محمدعلی جمال‌زاده این است که حکیم عمر خیام را از ۹۰۰ سال پیش وارد داستان می‌کند. این کتاب از دو منظر برای من جالب بود؛ نخست اینکه ردپای رئالیسم جادویی در آن دیده می‌شود و نکته دیگر تاختن به متظاهرین به دین است.
وی در بیان مهمترین محاسن و ویژگی‌های این کتاب بیان کرد: توجه به علل اجتماعی و فرهنگی پدیده روسپیگری، تکیه بر نظریه‌های جامعه‌شناسی، داشتن هدف و سوال در تحقیق و پیوند آن با نتایج، بررسی و واکاوی درون‌مایه و محتوا، ادبیات و لحن دردمندانه و ستودنی نویسنده، نشان دادن این موضوع که بیشتر افراد با خواست قلبی به روسپیگری تن نداده‌اند، ایجاد حس همذات‌پنداری برای همراه کردن مخاطب، عدم وجود صحنه‌های اروتیک، استفاده درست از منابع و توجه به روش صحیح ارجاع درون‌متنی، استفاده متعادل از ارجاعات درون‌متنی (ارجاعات نه غلو دارند و نه کم‌گویی)، امانت‌داری نویسنده، بررسی وضعیت روسپی‌ها در طول تاریخ، نزدیک شدن به خط قرمز‌هایی که جامعه به آن حساس است و تحلیل عمیق جامعه‌شناسی ازجمله مزایای این اثر محسوب می‌شوند.
این پژوهشگر در پایان با برشمردن چند نکته به‌عنوان نقاط ضعف این کتاب افزود: همخوان نبودن برخی افعال (در موارد اندک) و یکدست نبودن ارائه معرفی نویسندگان از معایب این کتاب هستند. نکته دیگر اینکه حیف است چنین اثر بزرگ و ارزشمندی نمونه‌خوانی دقیقی نشده باشد. همچنین جای یک منبع بسیار مهم در بحث تحولات اجتماعی ایران با عنوان «مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران» نوشته جان فوران در این اثر خالی بود.
پایان پیام/32منبع: شبستان
کلیدواژه: دوره پهلوی نویسنده کتاب جامعه شناسی پارسی نژاد تهران مخوف روسپی ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۷۸۹۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
زبانزد شدن تجمل‌گرایی اشرف خواهر شاه + عکس و سند
تجمل‌گرایی و اسراف در خاندان پهلوی از ویژگی‌های شناخته شده این خانواده بود که در میان آنها هم، شمس پهلوی خواهر ارشد محمدرضا به شواهد اسناد تاریخی یکی از مُسرفترین و تجمل‌گراترین چهره‌های رژیم پهلوی بوده است. سندی در این زمینه که به تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۴ است، تعدادی از خودرو‌های موجود در یکی از کاخ‌های شمس پهلوی را معرفی کرده است. لازم به توضیح است که در سال ۱۳۴۴ خودرو یکی از کالا‌های سرمایه‌ای بوده و قیمت آن بسیار زیاد بوده است.
شمس پهلوی اولین فرزند رضاشاه از همسر دومش تاج‌الملوک در ششم آبان ماه سال ۱۲۹۶ در تهران به دنیا آمد. از دوران کودکی و نوجوانی او اطلاعات چندانی در دست نیست فقط در خاطرات اشرف پهلوی و بعضی از کتاب‌های منتشر شده در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی چنین استنباط می‌شود که وی برخلاف خواهرش اشرف، علاقه چندانی به دخالت در امور سیاسی از خود نشان نمی‌داد و بیشتر به علائق شخصی و فردی خود می‌پرداخت. شمس پهلوی با ایفای نقش سنتی زنان که پرداختن به امور خانه‌داری و زندگی زناشویی بود احساس راحتی می‌کرد و تنها برای کسب وجهه اجتماعی ریاست جمعیت شیروخورشید سرخ را پذیرفت و تا ماه‌های آخر سلطنت پهلوی در اختیار او بود. همچنین از ریاست وی بر کانون بانوان ایران که در اردیبهشت سال ۱۳۱۴ توسط رضاشاه برای پیشبرد و اجرای اهداف خود درخصوص کشف حجاب ایجاد شده بود، می‌توان نام برد. رضاشاه پهلوی در سال ۱۳۱۵ تصمیم به ازدواج دختران خود شمس و اشرف پهلوی گرفت و اعلام کرد جوانان وابسته به خانواده‌های اشراف، مقامات مملکتی و صاحب منصبان کشور، خود را برای این کار کاندیدا کنند. در میان داوطلبان متعدد، علی‌محمد قوام (فرزند ابراهیم قوام‌الملک شیرازی) و فریدون جم (فرزند محمود جم، نخست‌وزیر) به ترتیب برای شمس و اشرف درنظر گرفته شدند. این ازدواج اجباری فقط بنابه خواسته و تمایل رضاخان و بدون اطلاع و نظر دخترانش انجام گرفت و فقط شمس به دلیل ارشدیتش خواهان ازدواج با فریدون جم شد که مورد موافقت شاه قرار گرفت و همسران دو خواهر با یکدیگر تعویض شدند. شمس پهلوی در کاخی در مهر شهر کرج به نام کاخ مروارید زندگی می‌کرد. این کاخ توسط موسسه رایت آمریکا ساخته شده است.
هزینه زندگی شمس برطبق اسنادی که پس از انقلاب اسلامی منتشر شد شامل:
ــ سال ۱۳۴۹ پانزده میلیون تومان، ۱۳۵۰ بالغ بر ۲۰ میلیون تومان و در سال ۱۳۵۱ معادل ۲۵ میلیون تومان بوده است و البته این جدای حساب‌های کلان بانک‌های خارج از کشور و هزینه کاخ‌ها و ویلا‌های او بوده است. وی در اواخر عصر پهلوی یکی از سرمایه‌داران بزرگ ایران به حساب می‌آمد.
در اسناد سفارت امریکا که در سال ۱۳۵۸ ش به دست آمد، از او به عنوان یکی از اعضای خاندان سلطنتی که منافع فراوانی در تجارت دارد، یاد شده بود. او حبیب ثابت پاسال، تاجر و سرمایه‌دار بهایی را به عنوان کارگزار خود در امر تجارت برگزیده بود. شمس از نظر سیاسی، اهمیتی در خاندان پهلوی نداشت.
شمس پهلوی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با مقادیر هنگفتی طلا و جواهر از ایران گریخت و به کالیفرنیا رفت. زمانی که محمدرضاشاه دوران آوارگی خود را در مکزیک می‌گذراند، سه تن از فرزندانش (فرحناز، علیرضا و لیلا) را نزد شمس به کالیفرنیا فرستاد و قرار بود خود نیز به ویلای شمس واقع در آکاپولکو نقل مکان کند. در آن زمان گفته می‌شد که شمس این ویلا را به مبلغ چهار میلیون دلار خریداری کرده است. او به غیر از این ویلا، قصر‌های دیگری در بورلی‌هیلز، لوس‌آنجلس و لاس‌وگاس امریکا برای خود خریداری کرده بود.
منبع: همشهری آنلاین
tags # تاریخ معاصر ایران سایر اخبار
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش مییابد